ต่อมใต้สมอง

              ต่อมใต้สมอง (pituitary gland)  เป็นต่อมที่อยู่ติดกับส่วนล่างของสมองส่วนไอโพทาลามัส แบ่งได้เป็น 3 ส่วนคือ ต่อมใต้สมองส่วนหน้า ส่วนกลางและส่วนหลัง

                  ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า ( anterior lobe of pituitary gland ) เป็นส่วนที่ไม่ได้เกิดจากเนื้อเยื่อประสาท การทำงานอยู่ภายใต้การควบคุมของ hypothalamus สร้างฮอร์โมนประเภทสารโปรตีนหรือพอลิเพปไทด์ ได้แก่

            1. Growth hormone (GH) หรือ Somatotrophic hormone (STH)    ฮอร์โมนนี้หลั่งตอนหลับมากกกว่าตอนตื่นและตอนหิวมากกว่าช่วงปกติ เป็นฮอร์โมนที่ประกอบด้วย polypeptide ที่มีกรดอมิโน 191 ตัว มีธาตุกำมะถันอยู่ในรูป disulphid กระตุ้นให้เกิดการเจริญของกล้ามเนื้อและกระดูกโดยอาศัย thyroxin และ inrulin เป็นตัวคะตะลิสต์ มีอิทธิพลกระตุ้นการเจริญและเพิ่มความยาวของกระดูกกระตุ้นการเจริญของเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆของร่างกาย ความผิดปกติเมื่อร่างกายขาดหรือมีมากเกินไป

                - ถ้าร่างกายขาด GH ในเด็ก ทำให้ร่างกายเตี้ยแคระ (สติปัญญาปกติ) เรียก Dawrfism ในผู้ใหญ่ มีอาการผอมแห้ง น้ำตาลในเลือดต่ำ มีภาวะทนต่อความเครียด (stess) สูงเรียกว่า Simmom’s disease
                - ถ้าร่างกายมี GH มากเกินไป ในวัยเด็ก จะทำให้ร่างกายเติบโตสูงใหญ่ผิดปกติ น้ำตาลในเลือดสูง ทนต่อความเครียดได้น้อย เรียกว่า Gigantism ในผู้ใหญ่ กระดูกขากรรไกร คางจะยาวผิดปกติ ฝ่ามือ ฝ่าเท้าโต จมูกใหญ่ ฟันใหญ่ และห่างเรียก Acromegaly
        2. Gonadotrophin หรือ Gonadotrophic hormone   ประกอบด้วยฮอร์โมนที่สำคัญ 2 ชนิด คือ
                2.1 Follicle stimulating hormone (FSH)  ทำหน้าที่ กระตุ้นฟอลลิเคิลให้สร้างไข่และไข่สุก มีการสร้างฮอร์โมน estrogen ออกมา และกระตุ้นการเจริญเติบโตของอัณฑะและหลอดสร้างอสุจิให้สร้างอสุจิ
                2.2 Luteinizing hormone (LH)  ทำหน้าที่ กระตุ้นการตกไข่และเกิดคอร์ปัสลูเทียม คอร์ปัสลูเทียมจะสร้างฮอร์โมนชื่อ progesterone สำหรับในเพศชาย กระตุ้นให้ interstitial cells ในอัณฑะสร้างฮอร์โมนเพศชาย คือ  testosterone
        3. Prolactin หรือ Lactogenic hormone (LTH)  ทำหน้าที่ กระตุ้นการเจริญของต่อมน้ำนมในเพศหญิง นอกจากนี้ทำหน้าที่ร่วมกับ androgen ในเพศชายกระตุ้นต่อมลูกหมาก การบีบตัวของท่อนำอสุจิ การสร้างน้ำเลี้ยงอสุจิ
        4. Endrophin เป็นสารที่มีฤทธิ์คล้ายมอร์ฟิน ทำหน้าที่ ระงับความเจ็บปวดเป็นสารที่ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ ช่วยเพิ่มความตื่นตัว มีชีวิตชีวาและความสุข จึงเรียกสารนี้ว่า สารแห่งความสุข 
        5. Thyroid Stimulation hormone (TSH)  ทำหน้าที่ กระตุ้นให้มีการเพิ่มการนำไอโอดีนเข้าต่อมไทรอยด์ เพื่อเพิ่มการสังเคราะห์ thyroxine hormone การหลั่งฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหน้าจะถูกควบคุมโดยฮอร์โมนที่สร้างจาก สมองส่วน hypothalamus มีฮอร์โมนที่กระตุ้นและยับยั้งการผลิตฮอร์โมน

                 ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนกลาง (Intermediate lobe)  มีขนาดเล็กมากทำหน้าที่สร้างฮอร์โมน     Melanocyte Stimulating Hormone(MSH)   ทำหน้าที่ ปรับสีของสัตว์เลือดเย็นให้เข้มขึ้น(ทำหน้าที่ตรงข้ามกับ Malatonin จากต่อม pineal ) ในสัตว์เลือดอุ่นมีหน้าที่ไม่แน่ชัด
                ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior lobe) 
                 เป็นกลุ่มเซลล์ของเนื้อเยื่อประสาทจาก hypothalamus ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนภายนอก แล้วลำเลียงมาไว้ที่ต่อมใต้สมองส่วนหลัง ได้แก่
             1. Oxytocin   ทำให้กล้ามเนื้อมดลูก เต้านม กระเพาะปัสสาวะมีการหดตัว ฮอร์โมนนี้จะมีการหลั่งออกมาตอนคลอดลูกและในขณะร่วมเพศ แต่ถ้าหลั่งออกมามากก่อนคลอดจะทำให้แท้งลูกได้
             2. Vasopressin   หรือ Antidiuretic hormone ( ADH ) ทำให้เส้นเลือดมีการหดตัวช่วยให้ท่อหน่วยไตดูดน้ำกลับคืน ทำให้ลดการสูญเสียน้ำและเกลือแร่ที่จำเป็น ถ้าร่างกายขาดจะปัสสาวะมากทำให้เกิดโรคเบาจืด( diabetes inspidus)